Marek Nowicki

adwokat

Prowadzę kancelarię w Bielsku-Białej, ale doradzam twórcom i przedsiębiorcom z całej Polski. Mam przyjemność łączyć zainteresowania z życiem zawodowym - moją pasją są technologia i gry wideo, a na co dzień zajmuję się głównie prawem autorskim, przygotowując umowy, regulaminy i pisma dla branży kreatywnej i e-commerce...
[Więcej >>>]

Potrzebujesz porady albo umowy?

Czy pisuar może być chroniony prawem autorskim? Czym jest utwór?

Marek Nowicki27 lutego 2022Komentarze (0)

W kontekście prawa autorskiego często można usłyszeć takie określenia jak twórczość, dzieło, projekt, czy utwór. Warto wiedzieć o tym, że nie są to synonimy.

Czym jest utwór?

Utwór, jak pisałem <tutaj>, jest w prawie autorskim takim ogólnym określeniem na wszystko, co jest przez prawo autorskie chronione. Utworem może być konkretny projekt, który wykonujesz dla klienta, logo, moodboard, font, design strony internetowej, a nawet kod źródłowy, który jest pod tym designem, albo… tekst, który właśnie czytasz.

Jak widzisz, utwór w rozumieniu prawa autorskiego nie ma aż tak wiele wspólnego z utworem w potocznym tego słowa znaczeniu. Może Cię to zaskoczy, ale projekt stworzony lewą ręką (albo nogą) przez praworęcznego 8-latka, który nie ma “tła” ani wyrobionej techniki, będzie chroniony dokładnie tak samo, jak dzieła Banksy’ego.

Przykładowe okoliczności, które nie mają znaczenia dla prawa autorskiego:

#1 Walory artystyczne

Nie ma znaczenia, czy Twój projekt jest obiektywnie “dobry” albo czy się komukolwiek podoba.

#2 Okoliczności dotyczące twórcy

Nie ma znaczenia Twój wiek, płeć, zawód, umiejętności ani poziom upojenia alkoholowego.

#3 Wysiłek twórczy

Nie ma znaczenia, ile projekt Cię kosztował wysiłku ani czasu.

#4 Miejsce

Nie ma znaczenia, czy projekt powstał w Corelu, na papierze czy na masce samochodu sąsiada, który zaparkował nie tam, gdzie należy.

#5 Zastosowanie

Nie ma znaczenia, czy projekt ma zastosowanie estetyczne, czy użytkowe.

#6 Wartość rynkowa

Nie ma znaczenia, czy projekt “schodzi” za miliony, czy jest oferowany za grosze.

Kiedy utwór jest chroniony?

Znaczenie ma tylko i wyłącznie to, czy tworząc coś, podejmujesz twórcze decyzje.

Jeśli rysujesz od kalki, kopiujesz 1:1, albo postanawiasz narysować prostą linię o długości 10 cm, to trudno mówić o świadomych wyborach, bo Twoje wybory są ograniczone do zera albo prawie do zera. Jaka jest szansa, że dwie osoby na świecie narysują identyczną prostą linię o długości 10 cm?

Duża, prawda?

Bierze się to właśnie stąd, że chcąc narysować prostą linię nie masz za bardzo swobody twórczej, bo pozostaje Ci dobranie koloru. A jeśli robisz to niebieskim długopisem na białej kartce A4, to nawet i to Ci nie pozostaje.

Czy pisuar jest utworem?

Plagiat czy inspiracja - przykłady

Fontanna, Marcel Duchamp, 1917

Często w dyskusjach dotyczących definicji sztuki padają przykłady związane z twórczością Duchampa albo przyklejeniem banana do ściany.

Jeśli chcemy jednak oceniać, czy coś jest utworem w rozumieniu prawa autorskiego, to wszystko powinniśmy oceniać przez pryzmat tego, czy twórca miał możliwość podjęcia świadomych, twórczych decyzji. Jeśli projektujesz pisuar jak Duchamp, to niektóre elementy są z góry określone z uwagi na funkcje użytkowe, jakie ten pisuar ma pełnić.

A gdyby tak pokombinować…

Z drugiej jednak strony kto Ci zabroni trochę ten pisuar “spersonalizować” za pomocą kolorów, symboli, kształtu?

Innymi słowy, nie każdy pisuar będzie chroniony prawem autorskim, ale nie ma żadnych przeszkód, żeby jakiś pisuar podlegał ochronie, bez względu na to, czy można go znaleźć na półkach marketów budowlanych. Co prawda większość tych pisuarów z półek sklepowych będzie zwyczajna, niespersonalizowana, ale gdyby jednak udało się znaleźć customowy model, który ma jakieś ulepszenia wizualne, to bez wątpienia będzie on podlegał ochronie jako utwór, a zatem jego projektant będzie mógł korzystać z szeregu uprawnień, o których pisałem [tutaj].

Podsumowanie – czym jest utwór?

Wbrew pozorom kryteria, które decydują o tym, czy coś jest utworem, czy nie jest, nie są skomplikowane, zatem mam nadzieje, że od teraz będzie Ci łatwiej dokonywać takiej oceny. Żeby podsumować wiedzę, proponuję przejść od pisuarów do słynnego banana przyklejonego taśmą do ściany i ocenić go w kontekście tego, czy przyklejając własnego banana do ściany, możesz spodziewać się listu poleconego z prokuratury albo z sądu.

Plagiat czy inspiracja - przykłady

Banan przyklejony do ściany, ktoś tam, kiedyś tam

Na podstawie tego, co napisałem wyżej, pewnie się domyślasz, że w samym przyklejeniu banana do ściany trudno jest doszukać się jakichś twórczych decyzji, zatem możemy raz na zawsze rozwiać wątpliwości i śmiało powiedzieć, że przyklejenie banana do ściany utworem nie jest.

Niemniej jednak zwróć uwagę, że np. naszkicowanie banana przyklejonego do ściany jak najbardziej może być utworem, bo rysownik podejmuje mnóstwo decyzji dotyczących perspektywy, cieni itd.

Plagiat czy inspiracja - przykłady

Zdjęcie banana widoczne wyżej, przerobione przeze mnie na szkic

Chronione jest jednak nie samo przyklejenie banana do ściany, a konkretny sposób naszkicowania banana przyklejonego do ściany.

Oznacza to, że nawet jeśli ktoś już kiedyś naszkicował banana przyklejonego do ściany, to Ty i ja możemy również takiego banana naszkicować i nie naruszymy praw autorskich naszego poprzednika… no chyba, że skopiujemy jego rysunek 1:1, pozbawiając się swobodnych wyborów. Zakładając jednak, że nie będzie to naszym celem, to jaka jest szansa, że dwie osoby na świecie stworzą dokładnie taki sam rysunek banana przyklejonego do ściany?

Moim zdaniem jest taka sama, jak to, że jakiś inny adwokat, o takim samym imieniu i nazwisku jak ja, pisze artykuł o identycznej treści jak ja. Za jakiś czas dla pewności sprawdzę to w Google, ale umówmy się, że raczej się to nie stanie.

Jeśli masz jednak przeczucie, że szansa “pokrycia się” dwóch przypadków twórczości może być większa, niż w opisanych przykładach, to prawdopodobnie to, co myślisz, że jest utworem, albo może nim nie być, albo ochrona jest po prostu „na innym poziomie”, tak jak przy szkicu, o którym pisałem powyżej – bo przecież nie jest chronione rysowanie bananów, tylko co najwyżej jeden konkretny sposób naszkicowania przyklejonego do ściany banana.

Jeśli masz wątpliwości, czy coś może być utworem, napisz o tym w komentarzu, a ja z chęcią postaram się to wyjaśnić – albo w komentarzu, albo w osobnym poście.

Marek Nowicki
adwokat

***

Zobacz też:

Czy można zmienić cudzy projekt o 3% i wykorzystać jako własny? – cz. 2

Czy można zmienić cudzy projekt o 3% i wykorzystać jako własny? – cz. 1

Domena publiczna, prawo cytatu, prawo panoramy… – czyli jak korzystać legalnie z cudzej twórczości cz. 2

Plagiat a inspiracja – jak korzystać legalnie z cudzej twórczości?

Czy każdy projekt jest chroniony? – Na przykładach logo i zdjęć

Czy pisuar może być chroniony prawem autorskim? Czym jest utwór?

Do czego są Ci potrzebne prawa autorskie i wiedza na ich temat?

W czym mogę Ci pomóc?

Na blogu jest wiele artykułów, w których dzielę się swoją wiedzą bezpłatnie.

Jeżeli potrzebujesz indywidualnej płatnej pomocy prawnej, to zapraszam Cię do kontaktu.

Przedstaw mi swój problem, a ja zaproponuję, co możemy wspólnie w tej sprawie zrobić i ile będzie kosztować moja praca.

Marek Nowicki

    Twoje dane osobowe będą przetwarzane przez Kancelaria Adwokacka Marek Nowicki w celu obsługi przesłanego zapytania. Szczegóły: polityka prywatności.

    { 0 komentarze… dodaj teraz swój }

    Dodaj komentarz

    Twoje dane osobowe będą przetwarzane przez Kancelaria Adwokacka Marek Nowicki w celu obsługi komentarzy. Szczegóły: polityka prywatności.

    Poprzedni wpis:

    Następny wpis: