Ostatnio pisałem [tutaj] kiedy coś może być “utworem” – czyli być chronione prawem autorskim.
Ustaliliśmy, że nie mają znaczenia takie kwestie jak walory artystyczne projektu, wartość rynkowa, wysiłek twórcy, czy przeznaczenie (zastosowanie), natomiast liczy się to, czy twórca podejmował jakieś twórcze decyzje, np. co do kształtu, koloru, perspektywy itp. Dzięki temu prostemu wnioskowi bez problemu poradzisz sobie z odróżnieniem takiego projektu, który jest chroniony prawem autorskim, od takiego, który nie jest chroniony jako utwór.
Czy każdy projekt jest chroniony?
Spróbujmy zatem na przykładzie znanych marek…
Vogue i Nokia to marki, których ciężko nie znać, a jednak takie logotypy, które tu widzisz, nie są chronione prawem autorskim.
Dlaczego?
To proste – nie ma w nich za wiele miejsca do popisu dla twórcy logotypu. Poza nazwą mamy tylko dobór fontu i jednolitego koloru. Gdybyśmy doszli do wniosku, że takie logotypy są chronione, to czego właściwie właściciel praw autorskich miałby innym zabraniać?
– Używania nazwy własnej w połączeniu z jakimś kolorem?
– Jednoczłonowej nazwy?
Otóż nie.
Gdyby tak było, to już dawno jako cywilizacja byśmy wyczerpali wszelkie zasoby kreatywności i pozbawili się legalnego tworzenia czegokolwiek na nowo.
(Spoiler alert – nazwy własne też nie podlegają ochronie, ale o tym kiedy indziej.)
Masz jakiś problem?
Czy to, że Twój projekt nie kwalifikuje się jako utwór (nie jest chroniony na podstawie przepisów prawa autorskiego) oznacza, że jako grafik nie możesz dla Klienta wykonać takiego minimalistycznego logotypu, albo nie możesz sobie zażyczyć za nie wynagrodzenia?
Nic bardziej mylnego!
Po prostu dobrze byłoby to wziąć pod uwagę przy tworzeniu umowy – np. w ten sposób, żeby wynagrodzenie nie należało się za prawa autorskie, tylko za samo wykonanie logotypu albo wizytówki.
Dopóki zatem nie czujesz potrzeby, żeby skorzystać z preferencyjnej metody opodatkowania albo żeby się zabezpieczyć przed powielaniem tego logo przez osoby nieuprawnione, to nie ma to znaczenia.
A czy oznacza to jakiś problem dla Twojego Klienta, którym Ty masz się przejmować?
Moim zdaniem również nie.
Logo może być chronione np. jako znak towarowy, tyle że trzeba złożyć wniosek o rejestrację i go opłacić. Poza tym nie ma żadnej reguły, z której wynikałoby, że każdy projekt logo jaki wykonasz dla Klienta, miałby być utworem w rozumieniu prawa autorskiego.
A jeśli ktoś postanowi zrobić sobie z Ciebie biznes, i zacznie celowo zarabiać na efektach Twojej pracy bez Twojej zgody, to i na to prawo ma odpowiedź, np. w przepisach dotyczących nieuczciwej konkurencji. Co prawda nie wystarczy, że ktoś korzysta w ogóle, tylko musi to robić sprzecznie z prawem albo z tzw. dobrymi obyczajami, ale dobre i to.
Czy każde zdjęcie jest chronione?
Ta zasada oczywiście nie dotyczy wyłącznie logo, ale wszystkiego, co potencjalnie mogłoby być utworem.
Przykładem czegoś, co w 90% nie będzie chronione, są choćby zdjęcia produktowe.
Oczywiście nie wszystkie, bo taka np. fotografia kulinarna często zawiera elementy artystyczne.
Zawsze można też próbować argumentować, że fotograf indywidualnie dobiera kadr, oświetlenie czy perspektywę. Niestety jednak, w wielu przypadkach zdjęć produktowych, gdzie chodzi o wierne przedstawienie produktu, bez jakiejkolwiek ingerencji w fotografowany obiekt albo otoczenie, efekt pracy fotografa nie będzie chroniony na gruncie prawa autorskiego.
To samo tyczy się zdjęć do dokumentów, np. zdjęć paszportowych. Przepisy dokładnie określają jakie zdjęcia są dopuszczalne, co znacząco ogranicza swobodę twórczą fotografa.
Czy to oznacza, że jako fotograf nie będziesz mógł takiej usługi wykonywać albo brać za nią wynagrodzenia?
Na szczęście sytuacja jest analogiczna jak przy grafikach, czyli nie jest to wielki problem.
Dostosuj umowę, zapomnij tymczasowo o preferencyjnym opodatkowaniu i wszystko powinno być w porządku. A jak zobaczysz, że Twoje zdjęcia pojawiają się np. na znanych portalach aukcyjnych czy na Facebooku, to albo skontaktuj się z winowajcą, albo zgłoś naruszenie do administracji portalu. Ewentualnie skontaktuj się prawnikiem, który zajmuje się prawem autorskim i nieuczciwą konkurencją.
Co nie podlega ochronie?
Oprócz tych ogólnych kryteriów dotyczących twórczości, warto znać też wyjątki zawarte w przepisach, które wprost określają co utworem nie będzie. I tak, ochrony na gruncie prawa autorskiego pozbawione są:
– akty normatywne i ich projekty – np. tekst Konstytucji, Kodeksu cywilnego, ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych itp.,
– urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole – godło, herby miast itp. (szczególnie ważne dla grafików),
– opublikowane opisy patentowe – opisy działania procedur albo mechanizmów w bazach patentowych,
– proste informacje prasowe – najczęściej pokrywa się to z ogólną zasadą dotyczącą wymogu twórczych decyzji, chodzi też o nagłówki i jakieś proste powtarzające się zdania typu “Ten mężczyzna wymyślił niesamowitą metodę na odchudzanie! Kliknij, żeby dowiedzieć się więcej!” albo jakieś często powtarzające się frazy.
Podsumowanie – czy każdy projekt jest chroniony?
Czy każdy projekt jest chroniony?
Jasne, że nie.
Jeśli po poprzednim wpisie w dalszym ciągu trudno było Ci jednak ocenić, czy dany projekt jest chroniony prawem autorskim, to teraz, po kilku przykładach, z pewnością będzie Ci łatwiej.
Co więcej, wiesz już, że brak ochrony dla Twojego projektu na podstawie prawa autorskiego to nie koniec świata. W końcu są jeszcze inne przepisy, które mogą zapewnić w niektórych sytuacjach zbliżoną ochronę.
To prawda, że najczęściej są mniej wygodne od przepisów prawa autorskiego, ograniczone w czasie i potrafią kosztować. Ale jeśli ktoś korzysta z Twojej twórczości bez Twojej zgody, to dobre i to. Poza tym, oprócz rozwiązań prawnych, zawsze można przecież skontaktować się z taką osobą albo z administracją portalu, na którym dochodzi do naruszeń.
A to już na pewno jest darmowe.
Marek Nowicki
adwokat
***
Zobacz też:
Czy można zmienić cudzy projekt o 3% i wykorzystać jako własny? – cz. 2
Czy można trochę zmienić cudzy projekt i wykorzystać jako swój? – cz. 1
Plagiat a inspiracja – jak korzystać legalnie z cudzej twórczości?
Czy każdy projekt jest chroniony? – Na przykładach logo i zdjęć
Czy pisuar może być chroniony prawem autorskim? Czym jest utwór?
Do czego są Ci potrzebne prawa autorskie i wiedza na ich temat?
{ 0 komentarze… dodaj teraz swój }