Prawa autorskie do komiksu stworzonego przy pomocy Midjourney

Ponad pół roku po rozpoczęciu cyklu o sztucznej inteligencji w świecie grafików, temat generatywnej AI (Dall-E, Midjourney, Stable Diffusion i inne) wciąż jest gorący, a ciekawostek branżowych nie brakuje. Zwłaszcza, że kwestie, które zdążyłem w tym czasie poruszyć, wracają niczym bumerang.

Wniosek o rejestrację komiksu stworzonego przy pomocy Midjourney

Jedną z nich było przyznanie przez United States Copyright Office ochrony prawnoautorskiej komiksowi, do którego ilustracje zostały wykonane przy pomocy Midjourney, co komentowałem w październiku 2022 na blogu w taki sposób:

Swoją drogą, we wrześniu tego roku pewna Amerykanka właśnie zgłosiła swój komiks Zarya of the Dawn do US Copyright Office. Nie byłoby w tym nic szczególnego, gdyby nie to, że ilustracje do komiksu „zrobił” Midjourney. I szok, bo wnioskodawczyni przyznano ochronę prawną (na jej nazwisko), co jeszcze bardziej podgrzało temat zarówno w mediach jak i w branży grafików i prawników. O szczegółach można przeczytać np. tutaj.

Jeśli ktoś jest ciekawy, dlaczego ta decyzja była dla mnie szokiem, to szczegółowo omawiam temat w poście na temat tego kto ma prawa autorskie to grafik wygenerowanych przez AI takie jak Midjourney i Stable Diffusion.

Prawa autorskie do wytworów AI przysługują albo człowiekowi albo wcale

W skrócie – prawa autorskie mogą przysługiwać wyłącznie człowiekowi, a nie sztucznej inteligencji. Jeśli człowiek trzyma algorytm typu generative AI „za rękę” i posługuje się nim tak samo jak choćby Photoshopem, to wszystko jest w porządku, ale umówmy się, że nikomu by w takim przypadku raczej nie przyszło do głowy, żeby autorem ilustracji nazywać Photoshop (ani jego twórcę, ani zatrudniającą go firmę, ani rodziców, którzy wydali go na świat itd.).

Tymczasem w sytuacji opisywanej w październiku autorka (no właśnie – autorka?)  komiksu, p. Kristina Kashtanova, podająca się w social mediach jedynie za współautorkę i wskazująca, że drugim współautorem jest Midjourney, postanowiła rzucić wyzwanie obecnemu systemowi prawa autorskiego w USA i złożyła do United States Copyright Office wniosek o rejestrację komiksu, który stworzyła z pomocą ilustracji wygenerowanych w Midjourney.

I wszystko wskazywało na to, że wygrała, bo otrzymała decyzję o rejestracji.

[Na marginesie – tu nie było nic do „wygrania”, bo to, że Urząd USA do spraw praw autorskich zarejestruje komiks pod nazwiskiem wnioskodawcy, wcale jeszcze nie znaczy, że nagle prawo autorskie przysługuje algorytmowi („sztucznej inteligencji”). Przeciwnie, oznacza to, że prawo autorskie powstało na rzecz człowieka, który włożył jakiś twórczy wysiłek w powstanie rejestrowanego dzieła, a w razie naruszenia praw do tego zarejestrowanego dzieła, osoba wskazana jako wnioskodawca będzie mogła dochodzić swoich praw w sądzie.]

Dlaczego decyzja w sprawie komiksu „Zarya of the Dawn” była taka ważna?

Taka decyzja oznaczała(by), że Kristina Kashtanova, która wygenerowała w Midjourney ilustrację do komiksu, była(by) w stanie zabronić innym wykorzystania tych samych ilustracji do jakichkolwiek celów. A zatem z perspektywy biznesów, które widzą w generatorach AI potencjalne źródło zarobku, taka decyzja USCO byłaby bardzo korzystna. Z kolei skutki decyzji odmownej były(by) takie, że gdybym np. postanowił sprzedawać w Polsce koszulki z ilustracjami z komiksu Zarya of the Dawn, to „autorce” trudno byłoby temu przeciwdziałać, skoro nie miałaby praw autorskich do tych grafik.

Z tej perspektywy przyznanie p. Kristinie Kashtanovej ochrony rzeczywiście było(by) wygraną.

A skąd ten tryb przypuszczający?

Ano stąd, że w treści wniosku do USCO, jako autorkę utworu p. Kashtanova określiła samą siebie, a wszędzie indziej wymieniała jako autora również Midjourney.

To kto w końcu był autorem komiksu – człowiek czy AI?

A zatem gdy tylko „autorka” zaczęła się na swoich social mediach chwalić uzyskaniem ochrony na komiks stworzony przy pomocy Midjourney, a prasa technologiczna podchwyciła temat, to pracownicy USCO zaczęli się bliżej przyglądać wątkowi współautorstwa i zwrócili się do „autorki” z prośbą o wyjaśnienie roli Midjourney, wskazanego na okładce komiksu jako współautor.

No i wyszło szydło z worka.

Tłumaczenia „autorki” i jej prawników, choć względnie sensowne, nie załatwiły sprawy, a USCO zmienił decyzję, uznając, że choć p. Kashtanovej przysługują prawa do warstwy tekstowej komiksu oraz do kompozycji wszystkich elementów w artystyczną i logiczną całość, to nie można jednak uznać, że jest ona autorką samych ilustracji.

Powód był względnie prosty – w świeżutkiej decyzji z 21 lutego 2023 r. urzędnicy USCO stwierdzili, że wpisanie „promptu” (a nawet tysięcy promptów i osiągnięcie pożądanego wyniku metodą prób i błędów) to za mało żeby zostać uznanym za autora wygenerowanej ilustracji, bo wpływ osoby wpisującej komendę na ostateczny kształt tej ilustracji jest nieostry. Istnieje zbyt wyraźny dystans między wyobraźnią osoby wpisującej prompt a osiąganym przez AI efektem, co oznacza, że domniemany „autor” nie ma pełnej kontroli nad tym, co generator wypluje na podstawie komendy. A skoro nie można przypisać człowiekowi autorstwa, to ochrona prawnoautorska tutaj nie sięga. Pełny tekst decyzji jest dostępny tutaj.

Możliwe, że to nie koniec tej historii, bo jak zapowiedziała sama „autorka”, rozważa z prawnikami odwołanie od decyzji.

Polskie prawo autorskie a Midjourney i inne algorytmy AI

Choć powyższa sytuacja miała miejsce w USA, to moim zdaniem podobnie, jeśli nie tak samo, byłaby ona oceniona w Polsce.

Co prawda w Polsce i innych krajach Unii nie ma ani potrzeby ani nawet możliwości zarejestrowania utworu w państwowych urzędach (inaczej jest przy tzw. prawach własności przemysłowej, czyli znakach towarowych, wzorach przemysłowych, patentach i innych), bo prawo autorskie działa „automatycznie”, ale chodzi o posłużenie się pewnymi ogólnymi zasadami prawa autorskiego do oceny tego, czy prawa autorskie ma człowiek, AI, czy w ogóle nikt – więcej pisałem o różnych scenariuszach tutaj.

Jak wielokrotnie wspominałem, to są kwestie skomplikowane i sporne między prawnikami, a praktyka dopiero będzie się kształtować, ale to są pierwsze sygnały co do tego jak ocenia się wytwory AI takich jak Midjourney czy Stable Diffusion pod kątem prawa autorskiego.

Podsumowanie – jaki z tego morał?

A zatem jeśli ktoś stworzy ilustracje przy pomocy Midjourney albo podobnego narzędzia, to istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że inne osoby będą mogły te ilustracje wykorzystywać do woli. Stanie się tak zwłaszcza wtedy, jeśli to będą ilustracje wygenerowane wyłącznie na podstawie kilkuwyrazowych lub nawet kilkuzdaniowych komend tekstowych, choć w wyjątkowych przypadkach może się oczywiście zdarzyć tak, że to, co wypluje AI, jest w przeważającej mierze efektem wysiłku twórczego człowieka (przykład z konkretną grafiką i opisem procesu twórczego podałem tutaj).

Jeśli tworzymy ilustracje przy pomocy takich programów na własny użytek, to brak praw autorskich i wynikającej z nich ochrony nie będzie mieć żadnego znaczenia, ale jeśli ktoś planuje zrobić z generatorów komercyjny użytek i wyprodukować filmy, komiksy czy gry wideo, to przed inwestycją warto się dwa (albo i dwieście) razy zastanowić.

Marek Nowicki
adwokat

***

Czy można legalnie używać grafik wygenerowanych przez Midjourney i Stable Diffusion?

Dzisiejszy wpis miał pierwotnie dotyczyć afery dotyczącej wykorzystania elementów stockowych w logo znanej pracowni wykonanym dla Polskiego Związku Łowieckiego albo być kontynuacją tematu podstawowych umów w branży kreatywnej, ale otrzymałem od Was kilka maili sugerujących, że większym zainteresowaniem będzie się cieszyć jednak temat AI, a konkretnie wątek legalności korzystania z „generatorów AI” takich jak Midjourney czy Stable Diffusion [Czytaj dalej…]

***

Zobacz też:

Czy można legalnie używać grafik wygenerowanych przez Midjourney i Stable Diffusion?
Kto ma prawa autorskie do grafik Midjourney, Stable Diffusion i Dall-E 2?
Czy AI może się uczyć na cudzej twórczości bez licencji?
Sztuczna inteligencja wygrała konkurs plastyczny (Midjourney)
Prawa autorskie zwierząt
Prawa autorskie a sztuczna inteligencja (Dall-E)